Một cuốn sách xuất bản năm 1968 có tựa đề Sức mạnh của tình yêu, khắc trên bìa một câu đầy khiêu khích: “Khi người ta yêu, mọi thứ đều dễ dàng; khi người ta không yêu, mọi thứ đều khó khăn”. Tác giả của câu nói đó nay đã là Đấng đáng kính Fulton J. Sheen.
Nhà phê bình hiện đại sẽ không hài lòng với câu này. Họ sẽ chê bai câu này vì nó là một khái quát chung chung, hoàn toàn không đúng. Tình yêu không làm mọi thứ trở nên dễ dàng, và việc không có tình yêu cũng không làm mọi thứ trở nên khó khăn. Họ sẽ cáo buộc nhà xuất bản sách đã chiều lòng độc giả, vốn là những người dễ bị lừa dối bởi những lời tuyên bố quá đơn giản đến mức khó tin. Họ sẽ đưa những lời của vị giám mục này vào cái thời mà người ta dễ dàng chấp nhận những lời lẽ đạo đức giả tạo.
Nhưng nhà phê bình của chúng ta sẽ bỏ lỡ điểm mấu chốt. Đấng đáng kính Fulton J. Sheen có một cách nói thi ca và thường cho phép mình tự do sáng tác. Quan điểm của ngài không nên bị bỏ qua, và đó là điều mà thế giới hiện nay nên nghiêm túc xem xét. Nếu chúng ta diễn đạt lời ngài một cách nôm na hơn và tránh xa tầm với của giới phê bình, chúng ta có thể nói như sau: Tình yêu giúp ta dễ dàng làm một số việc, trong khi sự thiếu vắng tình yêu thường khiến chính những việc đó trở nên khó khăn. Nhưng nói như vậy thật nhàm chán và không đáng để xuất hiện trên bìa sách.
Liệu một người có thể sống thiếu tình yêu không? Nếu tình yêu vuột khỏi tầm tay người ấy, thì hạnh phúc cũng vuột khỏi tầm tay người ấy. Rồi ra người ấy sẽ càu nhàu về cuộc sống, về con người, và về tình trạng đáng thương của mình. Søren Kierkegaard viết trong Works of Love: “Tình yêu đã ăn sâu vào bản chất con người, nên xét về bản chất thì tình yêu là thuộc tính của con người.” Chúng ta không thể thực sự là chính mình nếu không có tình yêu. Mặc dù chúng ta sinh ra là để yêu, thế mà chúng ta lại thấy việc lừa dối bản thân lại dễ dàng hơn là khơi dậy tình yêu hiện diện bên trong chính mình.
Kiểu nói “bà nội trợ” đã trở thành một kiểu nói khinh rẻ. Nó thường gắn liền với sự giam hãm, khổ sai, thậm chí là nô lệ. Thái độ tiêu cực này là dễ hiểu. Công việc nhà, nhiệm vụ lớn lao của người nội trợ, thực tế là rất vất vả. Tuy nhiên, dù vất vả như thế, công việc đó vẫn phải được thực hiện. Nhưng tại sao người ta lại phải làm việc đó? Chắc hẳn có vô số công việc khác vừa ý hơn, thú vị và hấp dẫn hơn. Câu trả lời đơn giản là tình yêu. Khi chúng ta loại bỏ tình yêu ra khỏi sự quan tâm của mình, thì công việc nhà, nói một cách nhẹ nhàng nhất, là không có gì hấp dẫn. Nhưng các bà nội trợ làm việc nhà vì tình yêu, không phải vì họ yêu thứ công việc không được chú ý và lặp đi lặp lại buồn chán này, mà vì họ yêu gia đình của mình. Như một triết gia người Pháp đã từng nói, “Tình yêu làm cho sự vâng lời trở nên nhẹ nhàng hơn sự tự do.” Với tình yêu, một công việc không tên không còn nhàm chán nữa.
Có hai phẩm chất vốn có trong tình yêu đáng được nhắc lại. Nhưng hai phẩm chất đó lại là những phẩm chất thường bị bỏ qua. Tuy nhiên, chúng là yếu tố thiết yếu để yêu thương và mang đến cho tình yêu những gì cần thiết để vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.
Đầu tiên, tình yêu là nguồn sáng. Tình yêu không hề mù quáng. Người ta có thể nói dục vọng thì mù quáng. Nhưng tình yêu là thứ khai sáng. Tình yêu nhìn thấy những gì người khác không thấy. Theo một câu ngạn ngữ Latinh cổ, “Ubi amor, ibi oculus – Nơi nào có tình yêu, nơi đó có ánh mắt.” Câu nói này được cho là của tu viện trưởng Richard thuộc tu viện Thánh Victor, sống cách đây chín thế kỷ. Từ oculus đã được dịch là hiểu biết. Theo đúng nghĩa đen của chữ hơn thì bản thân câu nói này có nghĩa là: “Tình ở đâu, con mắt ở đó.”
Tình yêu soi sáng. Người yêu nhìn thấy nhiều điều hơn nơi người mình yêu để họ có thể yêu trọn vẹn hơn. Robert Burns tự hỏi: “Cuộc sống là gì khi thiếu vắng tình yêu?” Đó là “Đêm không bình minh”. Ông viết một cách khác: “Tình yêu là bầu trời mùa hạ không mây, Thiên nhiên tô điểm vui tươi”. Đối với Robert Browning: “Bị cướp đi tình yêu, trái đất sẽ thành nấm mồ”. Tình yêu là bình minh. Theo nhà thơ người Pháp Alphonse de Lamartine: “L’amour forme aurore enchanté toute existence – Tình yêu làm nên bình minh diệu kỳ của tất cả những gì có sự sống.”
Phẩm chất thứ hai của tình yêu đó là nguồn năng lượng. Kinh nghiệm tình yêu có thể kích hoạt sự giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, oxytocin và adrenalin, giúp tăng cường động lực và năng lượng. Nói theo một thuật ngữ thời thượng, tình yêu “trao quyền lực”. Câu châm ngôn “Amor omnia vincit – Tình yêu chiến thắng tất cả” ám chỉ sức mạnh của tình yêu. Sức mạnh mà tình yêu mang lại cho phép chúng ta làm những điều mà thông thường chúng ta không muốn làm hoặc không thể làm. Tình yêu cho phép chúng ta vượt qua chính mình.
Người đang yêu cảm nhận được thứ năng lượng gia tăng mà tình yêu mang lại. Tình yêu không chỉ làm tăng năng lượng mà còn làm giảm sự uể oải. Tác động giảm thiểu nơi vỏ não ở trán làm giảm cảm xúc tiêu cực và giảm xu hướng chỉ trích gây hấn. Dữ liệu được thu thập từ tâm lý học, xã hội học, y học, dịch tễ học và điều trị, tất cả đều chỉ ra rằng năng lượng tình yêu có tác động tích cực đến sức khỏe. Tình yêu làm cho thế giới hoạt động; đó là phẩm tính cốt yếu của Thiên Chúa. Chính vì thế chẳng có gì ngạc nhiên khi tình yêu vừa là nguồn soi sáng vừa là nguồn năng lượng.
Với những người không yêu thương, việc họ có cái nhìn thiếu thiện cảm với việc nấu ăn, giặt giũ, quét dọn, là điều dễ hiểu. Chỉ cần lấy một ví dụ, họ nói rằng trí óc có thể nghĩ ra những hoạt động này nọ không cần nghĩ gì đến tình yêu. Về điểm này, những người không biết yêu thương hơi thiển cận và đánh giá thấp sức mạnh mà tình yêu có thể mang lại. Chúng ta đã từng đọc và biết về một người mẹ, dù không biết bơi, nhưng đã dám nhảy xuống hồ nước và cứu con mình khỏi chết đuối. Trong những trường hợp như vậy, tình yêu mang lại nhiều sức mạnh hơn người ta tưởng, và đồng thời, quan tâm đến tính mạng của người khác trên cả sự an toàn của bản thân.
Tình yêu vĩ đại hơn những gì chúng ta nghĩ. Cho nên khi lượng định giá trị của các hoạt động, chúng ta nên nhớ đừng coi tình yêu như một thứ gì đó không quan trọng.
Phêrô Phạm Văn Trung
Chuyển ngữ từ: catholicexchange.com (25/7/2025)
